The Milky Way from Ton van Os

Schilder laat zich inspireren door Morton Feldman

De melkweg van Ton van Os – In 2001 maakte ik kennis met de schilderijen van Ton van Os (1941, Rotterdam). En ik was onder de indruk. Ton van Os past in een typisch Nederlandse traditie van geometrisch constructivisme en hij neemt in dat gebied een geheel eigen en zelfstandige positie in.

MF-PHG LXXXI BEYOND GRAVITY

Ik bezocht hem in 2001 in het kader van een tentoonstelling van de kunstenaars van het atelierpand aan de Hildegardisstraat in de toenmalige galerie Cieremans van de Benthuizerstraat in Rotterdam. Ik had op dat moment juist de voorbereiding voor een grote expositie in de musea  van Tourcoing en Schiedam afgerond, met als titel De Liniaal Als Toverstaf. Van Os had daar uitstekend in gepast, maar ik heb hem om de een of andere reden niet opgenomen. Later had ik daar spijt van, omdat in mijn geest zijn werk steeds beter werd. Zulke dingen gebeuren.

Tijdens een toevallige ontmoeting op straat heb ik dat jaren geleden al tegen Ton gezegd, met de belofte dat ik het een keer zou goed maken. Nu dus!

De directe aanleiding om dat te doen was een telefoontje van Martin Bijl van de WTC Artgallery. Of ik een tentoonstelling van Ton van Os wilde openen. Op dat moment herinnerde ik mij weer het bezoek anderhalf decennium terug aan zijn atelier en het college dat hij toen gaf over Morton Feldman. Zijn bewondering voor deze Amerikaanse componist was -en is nog steeds- groot. Zo zeer dat hij zijn picturale oeuvre als het ware heeft opgebouwd rond Feldman.

Hij herkent zijn eigen creatieve doelstellingen in de composities waarin de toon van de diverse instrumenten zich verliest in abstracte klankvelden, schijnbaar tijdloos in een ruimte die onbegrensd lijkt. Feldman voelde verwantschap met monochrome beeldende kunstenaars als Mark Rothko en (het vroege werk van) Philip Guston. Schilders van de huid van het universum. In zijn essays schreef Feldman dat zijn muziek over huid gaat. 

 Die muziek met de zacht als een harteklop pulserende klanken heeft voor mij een relatie met het heelal, tenminste zoals de mens vanaf de aarde het heelal ervaart.

Zo minuscuul klein en zo onbeschrijfelijk groot. Multatuli heeft die relatie briljant verwoord: 'Van de maan af gezien zijn wij allen even groot'. Die tekst heeft een eigen leven gekregen op het prachtige wandrableau van Mathieu Ficheroux op de hoek van de Oldenbarneveltstraat en de Mauritsweg. In de voortkabbelende klankenvelden van Feldman kan de mens zich laten meedrijven naar de grenzen van het universum.

Nevelvelden

Ik weet niet of Ton van Os zich in zijn schilderijen - die een hommage zijn aan Morton Feldman; hij heeft er inmiddels 135 gemaakt - heeft laten leiden door dat gevoel van een uitdijend heelal. Als kijker, als beschouwer, heb ik dat gevoel wel. Zodra een kunstwerk het atelier verlaat, schenkt de kunstenaar de buitenwereld het recht vaan een eigen interpretatie. Ton van Os brengt soms een strak geordende geometrie in beeld met cirkelvormige objecten, soms nevelvelden met talloze stippen, bolletjes, bollen. Af en toe richt hij de schijnwerper op èèn groot rond object.

AN EXTATIC INSTANT MF XXXV 2003 acrylic on canvas 140x150 cm

Sterren, planeten, kometen, hemellichamen. Een onbeschrijflijke hoeveelheid materie, maar ook een oneindige stroom geheimen. Toen ik in het WTC de werken weer zag, schoot de titel van dit verhaal door mijn hoofd: de Melkweg van Ton van Os. Ook zonder de context van Feldman, of juist zonder die context vind ik de schilderijen van Ton van Os van een grote schoonheid.

Aan de andere kant intrigeert mij zijn monomane gedrevenheid die tot de merkwaardige geschilderde biografie van Morton Feldman heeft geleid. 'Het zijn doeken die je kunt horen', schreef mijn collega Anthony Fiumara in Trouw. Een prachtige uitspraak. Het is in ieder geval kunst voor fijnproevers.

Jan Donia
2015

In 2001 I became acquainted with the paintings of Ton van Os (1941, Rotterdam). And I was impressed. Ton van Os fits in with a typical Dutch tradition of geometric constructivism and he occupies a completely own and independent position in that area.

I visited him in 2001 as part of an exhibition by the artists of the studio building at Hildegardisstraat in the then Cieremans gallery at Benthuizerstraat in Rotterdam. At that time I had just completed the preparation for a major exhibition in the museums of Tourcoing and Schiedam, with the title De Liniaal Als Wand. Van Os had fitted in perfectly, but I did not include him for some reason. Later I regretted it, because in my mind his work got better and better. Such things happen.

During a chance meeting on the street I said that to Ton years ago, with the promise that I would make it up one day. Now so!

The immediate reason to do that was a phone call from Martin Bijl of the WTC Art Gallery. Whether I wanted to open an exhibition by Ton van Os. At that moment I remembered the visit a year and a half ago to his studio and the lecture he then gave about Morton Feldman. His admiration for this American composer was - and still is - great. So much so that he has, as it were, built his pictorial oeuvre around Feldman.

He recognizes his own creative goals in the compositions in which the tone of the various instruments loses itself in abstract sound fields, seemingly timeless in a space that seems limitless. Feldman felt an affinity with monochrome visual artists such as Mark Rothko and (the early work of) Philip Guston. Painters of the skin of the universe. In his essays, Feldman wrote that his music is about skin.

WAITING MF/LF C 2011- 2012 acrylic on canvas 190x200 cm private collection

For me, that music with the sounds that pulsate softly like a heartbeat has a relationship with the universe, at least as people experience the universe from earth.So minute and so indescribably large. Multatuli has brilliantly articulated that relationship: "From the moon, we are all the same size." That text has taken on a life of its own on Mathieu's beautiful wall racket Ficheroux on the corner of Oldenbarneveltstraat and Mauritsweg. In the rippling sound fields of Feldman, people can let themselves drift to the limits of the universe.

Nevelvelden

I don't know if Ton van Os expresses himself in his paintings - which are a homage to Morton Feldman; he has now made 135 - has been guided by that feeling of an expanding universe. As a viewer, as a viewer, I do have that feeling.

As soon as a work of art leaves the studio, the artist grants the outside world the right of his own interpretation. Ton van Os sometimes portrays a tightly arranged geometry with circular objects, sometimes mist fields with countless dots, spheres and spheres. Occasionally he focuses the spotlight on a large round object.

Stars, planets, comets, celestial bodies. An indescribable amount of matter, but also an endless stream of secrets. When I saw the works again at the WTC, the title of this story shot through my mind: the Melkweg by Ton van Os. Even without the context of Feldman, or precisely without that context, I find Ton van Os' paintings of great beauty.

On the other hand, I am intrigued by his monomaniac drive that led to the remarkable painted biography of Morton Feldman.

"They are canvases that you can hear," wrote my colleague Anthony Fiumara in Trouw.

A beautiful statement.

Jan Donia
2015

Vertaling: Moze Jacobs